29 EYLÜL 1855 KARS ZAFERİ İLE ŞEHRE VE AHÂLİSİNE "GÂZİ" UNVANI VERİLDİ

1855 KARS ŞEHİDLERİMİZİN KUTLU RUHLARININ ŞÂD OLMASI DİLEĞİMİZLE
29 EYLÜL 1955
KARSI TANITMA DERNEĞİ
(FOTOĞRAFTAKİLER: M.FAHRETTİN KIRZIOĞLU, KARS VALİSİ MUHLİS BABAOĞLU, OSMAN YELTEKİN, SACİT AKTAGEL, MİLLETVEKİLİ ABBAS ÇETİN, TCDD GİŞE MEMURU ABDULLAH DAĞDELEN VE ASKERÎ ERKÂN.

M. Fahrettİn KIrzIoğlu 'NUN DEMECİ:

KIrIm SavaşI sIrasInda 16 Hazİran 1855 te üçüncü defa Kars'I kuşatan Ruslara karşI, 14 yaşIndan yukarI çocuklar bİle "Gönüllü-AlayI"na katIlIp çarpIşIyordu. Sİvastopol Bozgunu'nun acIsInI çIkarmak İçİn, General Muravyev kumandasInda 54 bİn kİşİlİk ordu İle 29 Eylül 1855 te cebrî hücuma geçen Ruslar, yedİ buçuk saat süren tabyalardakİ kanlI muharebeler sonunda ağIr bozguna uğrayIp, 20 bİn zayİat verdİler. Bu müdafaada, yalnIz şehİr halkIndan tabyalarda 6 kadIn, 9 dİn bİlgİnİ / hoca ve 70 şehİd İle, 230 yaralI verİlmİştİ. 1855 Kars Zaferİ'nİ gören ve bunda emeğİ geçen KanadalI General WIllIams raporlarInda, İngİlİzlerden Albay Lake ve Dr. SandwIthe dahİ hâtIralarInda, kadInlI-erkeklİ Türklerİn yurt korumadakİ eşsİz kahramanlIk destanlarInI nasIl yarattIklarInI anlatmIşlardIr. Kars'ta yararlIğI görülenlerİ Devlet mükâfatlandIrIrken, şehrİn adInI da yücelttİ:

Müşİr VâsIf, Korgeneral Kerİm ve WIllIams Paşa'lara mücevherle süslü bİrer altIn kIlIç İle Mecİdİye MadalyalarI verdİ; üzerİnde "Kars Kalesİ" resmİ bulunan altIn, gümüş ve bronz Kars MadalyasI" yaptIrIlarak, hİzmetİ geçenlere dağItIldI; şehre ve ahâlİsİne "GâZİ" unvanI verİlerek, Mahkeme Sİcİlİne (kütüğüne) yazdIrIldI; şehİr halkI, üç yIl vergİ ve askerlİkten affedİldİ; Karadenİzde İstanbul-Batum arasInda İşleyen en yenİ vapura "KARS" adI verİldİ. Kars ahâlİsİne Sultan Mecİd'İn kutlamasI ve Vekİller Hey'etİnİn teşekkürlerİ geldİ. İngİltere KIralİçesİ VIctorIa, General WIllIams'a "Kars Baronetİ" unvanInI verdİ. 1855 Kars Zaferİ'nİn tafsİlâtInI öğrenen KanadalI General WIllIams 'In memleketİ olan Ottawa'nIn 25 mİl güneyİndekİ WellIngton kasabasI halkI, ötekİ adaş kasabalardan ayIrt edİlmek üzere buranIn adInI değİştİrmeyİ görüşürken, "KARS" adInI şerefle benİmsedİler. FransIzlar Parİs'te, onbİn fİguranlI bİr açIk-hava tİyatrosunda, General WIllIams'In raporlarIna göre , "1855 Kars Muharebesİ"nİ temsİl ederek, Ruslar'In burada Türkler tarafIndan nasIl yenİldİklerİnİ canlandIrdIlar.

AYRICA, BAKINIZ :
HAYAT TARİH MECMUASI,
TEMMUZ 1978 SAYISI,
SAYFA : 34-40
"KARS'IN TARİHİ VE KANADA KARSI"
KIRZIOĞLU M. FAHRETTİN

«Kars mıntakasında uzun havaların icrasında, — Anadolu’nun gezdiğim yerlerinde hiç rastlamadığım — bir hususiyet vardır. Uzun havalar bu mıntakada davul ve zurnanın refakatiyle teganni olunur. Türküye başlamadan evvel zurna, davulun refakatiyle bir melodi çalar. Bu melodi uzun hava melodisinin hemen aynı gibidir. Melodi nihayete gelince teganni uzun havaya başlar. Teganni esnasında zurna çalmaz. Teganni bitince zurna tekrar melodiyi alır. Fakat ekseriya uzun havayı zurna tekrara başlamadan evvel muayyen ritimli bir motifi ara nağme gibi işittirir. Zurna ve bilhassa meyin teganni esnasında çalması da vâkidir. Davul, recitatif şeklinde okunan kısımlarda hafif bir sesle tremolo yapar... Anadolu’da uzun havaların herhangi bir âletle, bilfarz bağlama refakatiyle icra edildiği malûmdur... Fakat davulun refakata iştirakini ilk defa burada tespit etmiş bulunuyoruz. Kars mıntakasının bu hususiyeti hakikaten alâkayı çekmektedir. Kars mıntakasında uzun hava kalıplarının bir çokları bilinir. Garip, Garip güzellemesi, Çukurova, Türkistanî veya Türkmenî divanı bu cümledendir.» A. A. Saygun, Rize, Artvin ve Kars Havalisi Türkü, Saz ve Oyunları Hakkında Bazı Malûmat - (İstanbul 1937, s. 60-61). «HALK OYUNLARI, ANCAK KENDİ SAZLARIYLA TASAVVUR OLUNABİLİR. TÜRKÜLERİMİZ, OYUNLARIMIZ, SAZLARIMIZ, ASIRLARIN BİZE VEDİALARIDIR.BUNLARI TAĞYİRE ÇALIŞMAK, ASARIATİKAYI TAHRİP ETMEKTEN FARKSIZDIR. KARS, DAVUL-ZURNASI İLE BÜTÜN ANADOLUYA, BAR OYUNLARI İLE ERZURUM HAVALİSİNE BAĞLI OLAN BU YERLERİN KÖYLÜLERİ, UZUN HAVALARINDA İÇ ANADOLU’NUN VE CENUBUN (DİYARBAKIR, URFA, GAZİANTEP) KÖYLÜLERİYLE AYNI DUYUŞTA OLDUKLARINI GÖSTERİRLER. ARTVİN GİBİ RUS İŞGALİ (1877-1917) ALTINDA KALMIŞ OLAN KARS’TA EL ARMONİKASININ HEMEN HEMEN MEVCUT DEĞİL DENECEK KADAR MAHDUT BULUNMASI DİKKATİ ÇEKİYOR. »

"HALK DANSINI ŞEHİRLİNİN MÜDAHALESİNDEN MASUN BULUNDURMAK İCAP EDER. MÜZİK, HAREKET VE KILIKTA ASLINA UYGUN OLMAYAN HİÇBİR ŞEY YAPILAMAZ. ANADOLU SINIRLARI İÇERİSİNDE HİÇBİR FOLKLORİK OYUNA AKORDEON İLE REFAKAT EDİLEMEZ. ÇÜNKÜ FOLKLORİK MÜZİK ÂLETİ DEĞİLDİR. GEÇEN SENE ORTA AVRUPA'DA DA FOLKLORCULARIN AKORDEON ALEYHİNDE OLDUKLARINA, AKORDEONUN TONAL NÜANSLARI VE OYUNUN KARAKTERİNİ İFADEDEN ÂCİZ BULUNDUĞUNA İNANDIKLARINA ŞÂHİT OLDUK".
HALİL BEDİİ YÖNETKEN, TÜRK FOLKLOR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, SAYI 106, MAYIS 1958

"DERLEME NOTLARI"

"Anadolu'da Geleneksel Müzik Yaşamı Üzerine Notlar"1937-1952
Ankara Devlet Konservatuvarı Folklor Arşivi için, 1937 - 1952 yılları arasında birçok ilde, ilçede, köyde derlemeler yapıldı. Sözlü - sözsüz halk müziği değerlerini saptamak amacıyla yapılan bu derlemelere A. Adnan Saygun, U. Cemâl Erkin, N. Kâzım Akses, H. Ferid Alnar, Halil Bedi Yönetken, Muzaffer Sarısözen gibi, o dönemin önde gelen bestecileri ve araştırmacıları katıldılar. Binlerce halk müziği (sözlü-sözsüz) balmumu plaklara kaydedildi ve bunlar Folklor Arşivi'nde biriktirildi. Bu derlemelerin bazılarına katılan Halil Bedi Yönetken, başkalarının yapmadığı bir şeyi yaptı: Derleme sırasında notlar tuttu ve bunları yazıya dönüştürerek 1940'lı yıllarda yayımladı. Elinizdeki bu kitap, yaşamın içiden derlenmiş böyle bir çalışmanın ürünüdür. Ve bize, 1940'ların Türkiye'sinden insan manzaraları sunar; o dönemin müziklerinden, halk oyunlarından bilgi verirken, geleneklerine - göreneklerine ve daha genel bir deyişle o dönemin kültürüne ait çok önemli saptamalar yapar. Düşünür müsünüz: O tarihlerde radyo henüz yaygınlaşmamış, televizyon yok, plak-CD bugünkü gibi yurt çapında pazarlanmıyor; ulaşım ve iletişim gelişmemiş, insanların yaşayışları ve insanlararası ilişkiler bugünküne benzemiyor; o tarihlerle bu günler arasında, bunlar gibi pek çok fark var. İşte, Yönetken'in kitabının önemli bir yanı da bu: O günlerin henüz yozlaşmamış müzik - kültür ve yaşayış verileri konusunda notlar almak, bunları "Derleme Notları" içinde toplamak; 1940'ların halk yaşayışına - halk kültürüne ışık tutmak, tanıklık etmek. İçerdiği bilgilerin yanısıra, bu özelikleriyle de "Derleme Notları" önemli bir "kaynak kitap" değerindedir. O günlerin sosyo - kültürel yaşamı hakkında bilgi edinmek isteyen, Anadolu insanının kültürel yaşamıyla (Folklor) tanışmak isteyen herkes, bu kitapta, bilgilerini çoğaltıcı örneklerin yanısıra, kendi yaşamını zenginleştirici örnekler de bulacaktır. "Derleme Notları"nı yayınlama olanağını bize veren, Orkestra Dergisinin sahibi, değerli müzisyen ve düşünür, sevgili dost Panayot Abacı'ya teşekkür ederiz.

Muammer SUN
I. BasımTemmuz 2006
Kapak Kompozisyonu Ozan Sağdıç
Editör Arda Erdem
Nota Yazımı ve Sayfa Tasarımı Arda Erdem
Basım

KARS-YERLİ GENÇ KADIN KILIĞI:
BAR OYNAYAN KÖYLÜ KIZLAR (1960 YILI).

KARS-YERLİ ERKEK KILIĞI.
BAYRAMPAŞA MAHALLELİ YERDELENGİLİN
TAHİR OĞLU DAVUT YERDELEN’İN 1910 DA ÇEKİLEN FOTOĞRAFI.

KARS-YERLİ ERKEK KILIĞI. (1964 YILINDAKİ KARS BELEDİYE BAŞKANI ARİF TAŞÇI’NIN BABASI TEZHARAP MAHALLELİ TAŞÇI USTASI ALİ TAŞÇI’NIN 1900 YILLARINDA ÇEKİLEN FOTOĞRAFI).